ByPass Ameliyatında 50 Yılda Neler Değişti
Koroner arter baypas cerrahisi, tıkalı kalp damarının ötesine yeni bir damar dikerek kan akımını normale döndürmek ameliyatıdır.
1960’lı-70’li yıllardan sonra kalp-akciğer makinesinin kullanımıyla birlikte tüm dünyada yaygın olarak yapılan bir ameliyattır.
Halen kalp-damar hastalıkları en yaygın ölüm sebebi ve koroner baypas operasyonu dünya üzerinde en çok yapılan cerrahidir.
Bu cerrahinin zaman içinde gelişimine bakacak olursak; ilk 20-30 yıl cerrahinin stardizasyonu ile geçmiş 90’lı yılardan sonra farklı teknikler, farklı kesiler denenmeye başlamıştır.
Kalp-akciğer makinesi kullanılmadan ve kalp durdurulmadan yapılan çalışan kalpte baypas (off-pump bybass) özellikle seçilmiş hasta guruplarında uygulanmaya başlandı (Nörolojik riski olan, aort damarı ileri kireçli, kalp kasılma fonksiyonları ciddi bozulmuş ve erken dönemde enfarktüs geçirmiş hastalar).
Çalışan kalpte baypasta özel vakum enstrumanları kullanarak koroner anastamozun (damarları biribirine dikme işlemi) yapılacağı kalp bölgesi hareketsiz hale getirilir. Bu sırada kalp vücuda kan pompalama işlevine devam etmektedir.
Baypas cerrahisinde kullandığımız damarlar (greft) uzun dönemli çalışmalarla araştırılmıştır. Gerek baypas damarlarının kontrol anjiografilerle açık kalma oranları, gerek hastaların sağkalım oranları ve gerekse zaman içerisinde tekrar kalp girişimleri (anjiografik ve ya tekrar ameliyat) karşılaştırılmıştır. Bacaktan alınan toplardamar (safen ven) baypas cerrahisinin başlangıcından bu yana, hatta günümüzde bile en yaygın kullanılan grefttir. Bir diğer önemli damar göğüs ön duvarından geçen, kaburgaları besleyen atardamardır (internal mamaryan arter).
Çalışmalar göstermiştir ki internal mamaryan arter, atardamar olduğundan (koroner damarlar da atardamardır) daha uzun süre açık kalmakta, hastalar daha uzun ve tekrar girişim olmadan yaşamaktadır.
Günümüzde özellikle kalbin en önemli damarı olan sol ön damara (LAD) sol internal mamaryan arteri(LİMA) anastamoz etmek rutin olmuştur.
Sağ ve sol olmak üzere her iki mamaryan arteri (BIMA) baypasta kullanmanın uzun dönemde bir tanesini (SIMA) kullanmaya oranla daha iyi sonuçlar verdiği gösterilmiştir.
Mümkün olduğunca bütün baypasların atardamarla yapılmasınin (Full arterial revascularization) uzun dönemli sonuçları mükemmeldir. Tümü yapılamıyorsa bile kalbin vücuda kan pompalayan sol tarafındaki damarlara atardamar baypasları tekrar girişim ihtimalini azaltır.
Ancak çok fazla damara baypas yaparken bacaktan da damar kullanmak gerekli olmaktadır. Baypas ameliyatı sonrası bacak damarının açık çıkarılması ile olan problemler çok sıktır. Hastalar için ciddi hayat kalitesinde düşmeye neden olmaktadır. Çok uzun bir cerrahi kesi, iyileşme zorlukları, enfeksiyon riski, yürüme zorluğu ve uzun bir kesinin izi bacak damarını hazırlamaka yeni metodlar denenmesine yol açmıştır. Damarın boydan boya kesi olmadan endoskopik olarak, kapalı çıkarılması bütün bu problemleri gidermiştir. Bu işleme Endoskopik Damar Çıkartma (Endoscopic Vein Harvesting-EVH) adı verilir. Diz seviyesinden daha önceden ultrasonografik olarak işaretlenen safen dadarına 2 cm’lik bir kesiyle ulaşılır. Endoskopik kamera ve özel enstrümanlar yardımıyla damar kapalı olarak hazırlanır.
Baypas cerrahisinin daha küçük kesilerle, göğüs kemiği açılmaksızın gerçekleştirilmesi Minimal İnvaziv Baypas Cerrahisi (Minimally Invasive Coronary Artery Bypass-MIDCAB) olarak adlandırılır. Bu ameliyatta Sol göğüs altından 4-5 cm’lik bir kesiyle cerrahi yapılır. Buradan sol ön göğüs atarmarı (LİMA) hazırlanarak, çalışan kalpte sol ön kalp damarına (LAD) dikilir. Kalbin sol sistemindeki diğer damarlara da bu açıklıktan baypas yapılabilir.
Kalbin küçük kesilerle ulaşılabilir önemli damarlarına minimal invaziv yöntemle baypas sonrası, anjiografik olarak açılmaya uygun arka damarlarına daha sonra balon-stent yapılmasına Hibrit Koroner Girişimler denilir. Bazen bu işlem kriz anında anjio ile arka damarların açılması ve baypas gerektiren ön damarların minimal invaziv cerrahisiyle tüm damarların açılması şeklinde de olabilir.
Koroner arter baypas cerrahisi 50 yılda ciddi bir gelişim göstermiştir. Çeşitli tedavi yöntemlerini inceleyerek, doğru işlemi, teknolojiyi başarılı olarak uygulayan klinikleri ve doktorları araştırınız.